غده تیروئید یک غده کوچک در قسمت پایین گردن است که هورمون های مهمی را تولید میکند. این هورمون ها بر روی بسیاری از فعالیت های بدن تأثیر دارند، از جمله سوخت و ساز، تنظیم دما، رشد و تکامل، تولید انرژی، تعادل کلسیم و تنظیم عملکرد قلب.
بنابراین، هرگونه اختلال در تولید یا عملکرد این هورمون ها میتواند باعث بروز مشکلات جدی در سلامت بدن شود .این اختلال می تواند منجر به طیف وسیعی از علائم شود، از جمله خستگی، افزایش وزن، کاهش وزن، تغییرات خلق و خو، و مشکلات خواب.
در ادامه این مقاله از مرکز مشاوره و ارائه مراقبت های پرستاری در منزل توانا یزد ، به بررسی برخی از این عوامل میپردازیم.
انواع اختلالات غده تیروئید چیست؟
اختلالات تیروئید به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید. پرکاری تیروئید زمانی رخ میدهد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید کند و باعث افزایش فعالیت بدن شود و کم کاری تیروئید زمانی رخ میدهد که غده تیروئید کمتر از حد هورمون تولید کند و باعث کاهش فعالیت بدن شود.
عوامل پرکاری تیروئید
-
بیماری گریوز (Graves’ disease):
یک اختلال ایمنی است که باعث میشود بدن آنتی بادی تولید کند که به غده تیروئید حمله میکنند و باعث افزایش تولید هورمون های تیروئیدی میشوند. این بیماری شایع ترین علت پرکاری تیروئید است و بیشتر در زنان رخ میدهد.
-
گواتر سمی چند گره ای (Multinodular toxic goiter):
وجود توده های تیروئیدی (گره) در غده تیروئید ،که هر گره میتواند به طور مستقل هورمون تیروئیدی تولید کند و باعث افزایش سطح آن در خون شود. این بیماری معمولا در افراد مسن تر رخ میدهد و ممکن است به دلیل کمبود ید یا تحریکات دیگر ایجاد شود.
-
تیروئیدیت (Thyroiditis):
التهاب غده تیروئید است که میتواند به دلیل عفونت، اختلال ایمنی، داروها، تروما یا دلایل نامشخص اتفاق بیفتد. این التهاب میتواند باعث آسیب به سلول های تیروئیدی شود و موجب رهاسازی مقدار زیادی هورمون تیروئیدی به خون شود. این حالت ممکن است موقتی یا مزمن باشد.
-
تیروئید سرطانی (Thyroid cancer):
رشد بدخیم سلول های تیروئیدی است که میتواند باعث تغییر شکل، اندازه و عملکرد غده تیروئید شود. این بیماری نادر است و معمولا قابل درمان است. در برخی موارد، تیروئید سرطانی میتواند باعث افزایش تولید هورمون های تیروئیدی شود و علائم پرکاری تیروئید را ایجاد کند.
عوامل اختلال در عملکرد تیروئید
برخی از عواملی که میتوانند در عملکرد تیروئید اختلال ایجاد کنند، عبارتند از:
-
کمبود یا زیاد بودن ید در بدن
ید یک عنصر غذایی است که تیروئید برای تولید هورمون های خود به آن نیاز دارد. اگر مصرف ید کم یا زیاد باشد، میتواند باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شود. برای تنظیم میزان ید در بدن، باید از مصرف مواد غذایی حاوی ید ، مانند : ماهی، میگو، جلبک، شیر، نمک یددار و مکمل های ید استفاده کرد.
-
بیماری های خودایمنی
بیماری های خودایمنی زمانی رخ میدهند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه بافت های خود را به عنوان بیگانه شناسایی کرده و به آن حمله میکند. برخی از بیماری های خودایمنی میتوانند باعث اختلال در تیروئید شوند. مثلاً بیماری گریوز (Graves) که باعث پرکاری تیروئید میشود یا بیماری هاشیموتو (Hashimoto) که باعث کم کاری تیروئید میشود. برای درمان این بیماری ها، ممکن است نیاز به مصرف داروهای خاص یا جراحی تیروئید باشد.
-
بارداری
بارداری میتواند تغییرات هورمونی را در بدن زن ایجاد کند که ممکن است بر روی تیروئید تأثیر بگذارد. برخی از زنان ممکن است در دوران بارداری یا پس از آن دچار پرکاری یا کم کاری تیروئید شوند. این اختلالات معمولاً موقتی هستند و برطرف میشوند و یا حتی با دارو قابل کنترل هستند. اما اگر درمان نشوند، ممکن است بر روی سلامت مادر و جنین تأثیر منفی داشته باشند.
-
استرس
استرس یکی از عواملی است که میتواند بر روی تعادل هورمونی بدن تأثیر بگذارد. استرس میتواند باعث افزایش ترشح هورمون کورتیزول شود که میتواند بر روی تیروئید اثر منفی داشته باشد. استرس میتواند همچنین باعث کاهش ترشح هورمون محرکه تیروئید شود که میتواند منجر به کم کاری تیروئید شود. برای کاهش استرس، روش های مختلفی مانند تمرین تنفس، مدیتیشن، یوگا، ورزش، موسیقی و مشاوره وجود دارد.
-
کمبود مواد غذایی
برخی از مواد غذایی میتوانند بر روی عملکرد تیروئید تأثیر داشته باشند. مثلاً کمبود سلنیوم، روی، آهن و ویتامین های گروه B میتواند باعث کاهش تولید هورمون های تیروئیدی شود. برخی از مواد غذایی مانند کلم، کلم بروکلی، کلم برگی و سویا میتوانند با جذب ید توسط تیروئید تداخل داشته باشند و باعث کم کاری تیروئید شوند. برای تنظیم مواد غذایی مورد نیاز تیروئید، باید از تنوع در تغذیه و مصرف مکمل های مناسب استفاده کرد.
-
فاکتورهای ژنتیکی
وجود برخی ژن های وراثتی میتواند احتمال ابتلا به بیماری های تیروئید را افزایش دهد. برای مثال، برخی از اختلالات تیروئید به طور ژنتیکی به نسل های بعدی انتقال یافته و خانواده های مبتلا به این بیماری ها میتوانند در معرض خطر بیشتری قرار بگیرند. ژنتیک و وراثت از مهم ترین عوامل بیماری تیروئید هستند. همچنین، در صورت وجود عوامل خطری مانند سابقه خانوادگی اختلال در عملکرد تیروئید، بهتر است به طور منظم آزمایش خون انجام دهید تا از بروز این اختلال پیشگیری کنید.
علائم کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) چیست؟
- خستگی
- افزایش وزن
- کاهش ضربان قلب
- یبوست
- خشکی پوست
- ریزش مو
- حساسیت به سرما
- اختلالات حافظه و تمرکز
علائم پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) چیست؟
- کاهش وزن
- افزایش ضربان قلب
- تعریق زیاد
- لرزش دست ها
- بی قراری
- تحریک پذیری
- مشکلات خواب
- ریزش مو
نحوه تشخیص اختلال در عملکرد تیروئید
تشخیص اختلال در عملکرد تیروئید معمولاً با انجام آزمایش خون انجام می شود. این آزمایش میزان هورمون های تیروئید و هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) را در خون اندازه گیری می کند.
اختلال در عملکرد تیروئید میتواند باعث بروز مشکلات مختلفی در بدن شود. این مقاله فقط شامل اطلاعات عمومی است و برای تشخیص و درمان بیماری بهتر است با پزشکان متخصص ما (مرکز مشاوره و ارائه مراقبت های پرستاری در منزل توانا یزد) مشورت کنید.